โซนที่เหมาะสมสำหรับการอยู่อาศัย (Habitable zone) หมายถึง บริเวณในอวกาศที่ดาวเคราะห์สามารถดำรงน้ำในสถานะของเหลวบนพื้นผิว และสามารถมีสิ่งมีชีวิตคล้ายกับสิ่งมีชีวิตบนโลก โซนนี้ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายประการ ได้แก่
- ระยะห่างระหว่างดาวเคราะห์กับดาวฤกษ์
- ปริมาณรังสีจากดาวฤกษ์
- องค์ประกอบทางเคมีของดาวเคราะห์
ระยะห่างระหว่างดาวเคราะห์กับดาวฤกษ์
ระยะห่างระหว่างดาวเคราะห์กับดาวฤกษ์เป็นปัจจัยที่สำคัญที่สุดในการกำหนดโซนที่เหมาะสมสำหรับการอยู่อาศัย ดาวเคราะห์ที่อยู่ใกล้ดาวฤกษ์เกินไปจะทำให้น้ำระเหยกลายเป็นไอจนหมด หรือหากอยู่ห่างเกินไปจะทำให้น้ำอยู่ในสถานะของแข็งซึ่งสิ่งมีชีวิตไม่สามารถเกิดขึ้นได้
โดยทั่วไปแล้ว ดาวเคราะห์ที่อยู่ห่างจากดาวฤกษ์ในระยะประมาณ 0.7 ถึง 2.5 หน่วยดาราศาสตร์ (AU) จะเป็นดาวเคราะห์ที่อยู่ในโซนที่เหมาะสมสำหรับการอยู่อาศัย
ปริมาณรังสีจากดาวฤกษ์
นอกจากระยะห่างระหว่างดาวเคราะห์กับดาวฤกษ์แล้ว ปริมาณรังสีจากดาวฤกษ์ก็เป็นปัจจัยสำคัญอีกประการหนึ่ง รังสีจากดาวฤกษ์อาจทำให้ชั้นบรรยากาศของดาวเคราะห์ถูกทำลาย หรือทำให้สิ่งมีชีวิตได้รับอันตราย
โดยทั่วไปแล้ว ดาวเคราะห์ที่อยู่ห่างจากดาวฤกษ์ในระยะที่ไกลพอสมควรก็จะช่วยลดปริมาณรังสีจากดาวฤกษ์ที่ตกกระทบลงบนพื้นผิวได้
องค์ประกอบทางเคมีของดาวเคราะห์
องค์ประกอบทางเคมีของดาวเคราะห์ก็เป็นปัจจัยสำคัญเช่นกัน ดาวเคราะห์จะต้องมีองค์ประกอบทางเคมีที่เหมาะสมต่อการดำรงอยู่ของน้ำและสิ่งมีชีวิต
องค์ประกอบทางเคมีที่สำคัญ ได้แก่ ออกซิเจน ไฮโดรเจน และคาร์บอน ซึ่งพบได้ในน้ำและสารประกอบอินทรีย์
โซนที่เหมาะสมสำหรับการอยู่อาศัยในระบบสุริยะ
ในระบบสุริยะของเรา ดาวเคราะห์ที่อยู่ในโซนที่เหมาะสมสำหรับการอยู่อาศัย ได้แก่ โลก ดาวศุกร์ และดาวอังคาร
โลกของเราเป็นดาวเคราะห์เพียงดวงเดียวในระบบสุริยะที่มีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู่
ดาวศุกร์อยู่ใกล้ดวงอาทิตย์เกินไป ทำให้น้ำบนพื้นผิวระเหยกลายเป็นไอจนหมด บรรยากาศของดาวศุกร์ก็หนาแน่นมากจนทำให้อุณหภูมิบนพื้นผิวสูงถึง 462 องศาเซลเซียส
ดาวอังคารอยู่ห่างจากดวงอาทิตย์พอสมควร ทำให้น้ำบนพื้นผิวอยู่ในสถานะของแข็ง แต่ก็มีหลักฐานที่บ่งชี้ว่าอาจมีน้ำในสถานะของเหลวอยู่ใต้พื้นผิว
การค้นพบดาวเคราะห์นอกระบบสุริยะ
นักดาราศาสตร์ได้ค้นพบดาวเคราะห์นอกระบบสุริยะ (exoplanet) มากมายในช่วงหลายปีที่ผ่านมา ดาวเคราะห์เหล่านี้บางดวงอยู่ห่างจากดาวฤกษ์แม่ในระยะที่เหมาะสมสำหรับการอยู่อาศัย
การค้นพบดาวเคราะห์นอกระบบสุริยะเหล่านี้ทำให้นักวิทยาศาสตร์มีความหวังว่าอาจมีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู่นอกโลก
