เทศกาลลอยกระทง เป็นเทศกาลที่ได้รับความนิยมอย่างมากในประเทศไทย จัดขึ้นเป็นประจำทุกปีในช่วงเดือนพฤศจิกายนหรือธันวาคม ตรงกับวันเพ็ญขึ้น 15 ค่ำ เดือน 12 ตามปฏิทินจันทรคติ
ในอดีต เทศกาลลอยกระทงเป็นประเพณีที่ชาวไทยใช้บูชาพระแม่คงคา เทพธิดาแห่งสายน้ำ โดยนำกระทงที่ทำจากวัสดุต่างๆ เช่น ใบตอง ไม้ไผ่ กระดาษ หรือวัสดุเหลือใช้ มาลอยในแม่น้ำหรือลำธาร เพื่อขอขมาพระแม่คงคา และเพื่อขอพรให้สิ่งชั่วร้ายให้ลอยไปกับกระทง
ปัจจุบัน เทศกาลลอยกระทงได้พัฒนามาเป็นเทศกาลแห่งความรักและความหวัง ผู้คนต่างออกมาลอยกระทงเพื่อขอพรให้ชีวิตมีความเจริญรุ่งเรือง มีความสุข และสมปรารถนา
หลักฐานทางประวัติศาสตร์
หลักฐานที่เก่าแก่ที่สุดที่กล่าวถึงเทศกาลลอยกระทง ปรากฏอยู่ในศิลาจารึกหลักที่ 1 ของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช กษัตริย์แห่งกรุงสุโขทัย จารึกไว้ว่า
“… เทียนเล่นไฟ ลอยประทีป เล่นโคมลอย เล่นหนังใหญ่ เล่นหนังตะลุง เล่นมโนราห์ เล่นเพลงยาว เล่นเรือไฟ เล่นม่านเลื่อน เล่นแร่แปรธาตุ…”
จากหลักฐานดังกล่าว สันนิษฐานได้ว่า เทศกาลลอยกระทงมีมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย และอาจเป็นประเพณีที่สืบทอดกันมาแต่โบราณ
ความเชื่อและพิธีกรรม
ในอดีต ชาวไทยเชื่อว่า น้ำเป็นสื่อกลางในการชำระล้างสิ่งชั่วร้าย ดังนั้น การนำกระทงไปลอยในน้ำจึงเปรียบเสมือนการลอยสิ่งชั่วร้ายออกไปให้พ้นตัว เป็นการเริ่มต้นชีวิตใหม่ด้วยความบริสุทธิ์
นอกจากนี้ ชาวไทยยังเชื่อว่า พระแม่คงคาเป็นเทพธิดาแห่งสายน้ำ เป็นผู้ประทานความอุดมสมบูรณ์และความร่มเย็น ดังนั้น การลอยกระทงจึงเป็นการบูชาพระแม่คงคา เพื่อขอพรให้เกิดความอุดมสมบูรณ์และร่มเย็นแก่ชีวิต
พิธีกรรมในการลอยกระทง มีดังนี้
- การเตรียมกระทง กระทงเป็นภาชนะที่ใช้ในการลอยกระทง นิยมทำจากวัสดุธรรมชาติ เช่น ใบตอง ไม้ไผ่ กระดาษ หรือวัสดุเหลือใช้ โดยตกแต่งกระทงด้วยดอกไม้ ใบไม้ และธูปเทียน
- การลอยกระทง ผู้คนจะลอยกระทงลงในแม่น้ำหรือลำธาร โดยตั้งจิตอธิษฐานขอพรให้สิ่งชั่วร้ายให้ลอยไปกับกระทง และขอพรให้ชีวิตมีความเจริญรุ่งเรือง มีความสุข และสมปรารถนา
ประเพณีและกิจกรรม
นอกจากการลอยกระทงแล้ว เทศกาลลอยกระทงยังมีประเพณีและกิจกรรมอื่นๆ อีกมากมาย ดังนี้
- การประกวดกระทง มีการประกวดกระทงประเภทต่างๆ เช่น กระทงดอกไม้ กระทงแกะสลัก และกระทงประดิษฐ์
- การชมการแสดง มีการจัดกิจกรรมการแสดงต่างๆ เช่น การแสดงดนตรี การแสดงพื้นเมือง และการแสดงแสงสีเสียง
- การออกร้านจำหน่ายสินค้า มีการออกร้านจำหน่ายสินค้าต่างๆ เช่น อาหารพื้นเมือง เสื้อผ้า เครื่องประดับ และสินค้าอื่นๆ มากมาย
คุณค่าของเทศกาลลอยกระทง
เทศกาลลอยกระทงเป็นเทศกาลที่มีคุณค่าทางวัฒนธรรมและประเพณี สะท้อนให้เห็นถึงความผูกพันของคนไทยกับธรรมชาติและความเชื่อในสิ่งศักดิ์สิทธิ์ อีกทั้งยังเป็นเทศกาลที่ส่งเสริมความรัก ความสามัคคี และความสุขของผู้คน
การอนุรักษ์เทศกาลลอยกระทง
ในปัจจุบัน เทศกาลลอยกระทงได้กลายเป็นเทศกาลท่องเที่ยวที่ได้รับความนิยมอย่างมาก ผู้คนต่างออกมาลอยกระทงเพื่อสัมผัสกับบรรยากาศอันงดงามของเทศกาล อย่างไรก็ตาม ก็มีประเด็นปัญหาต่างๆ เกิดขึ้น เช่น ปัญหาขยะจากกระทง ปัญหาการละเลยประเพณีและวัฒนธรรม เป็นต้น
เพื่อเป็นการอนุรักษ์เทศกาลลอยกระทงให้คงอยู่สืบไป จึงควรให้ความสำคัญกับประเด็นปัญหาต่างๆ เหล่านี้ โดยรณรงค์ให้ผู้คนใช้กระทงที่ทำจากวัสดุธรรมชาติ และไม่ทิ้งขยะลงแม่น้ำหรือลำธาร นอกจากนี้ ภาครัฐและภาคเอกชนควรจัดกิจกรรมต่างๆ เพื่อส่งเสริมให้ผู้คนได้เรียนรู้เกี่ยวกับประเพณีและวัฒนธรรมของเทศกาลลอยกระทง
Image by tamkung from Pixabay
Image by xiaolinzi821 from Pixabay
